Οι καλοί φίλοι στα δύσκολα φαίνονται...

Τα παιδιά από τα πρώτα τους βήματα ξεκινούν να έχουν επαφές με άλλα παιδιά εκτός οικογενειακού τους κύκλου. Οι φιλίες που αναπτύσσονται μεταξύ των παιδιών διαφέρουν από τις σχέσεις που έχουν με τους γονείς και συγγενείς, γεννιούνται σε μικρή ηλικία, συνεχίζουν και ωριμάζουν στην ενήλικη ζωή και έχουν αξιολογηθεί ως έναν από τους πολυτιμότερους τομείς της ανθρώπινης ζωής.

Οι φιλίες κατά την παιδική ηλικία βοηθούν στην συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ουσιαστικά, οι πρώτες φιλίες αποτελούν ένα «στίβο προπόνησης» όπου τα παιδιά εξασκούνται και ανακαλύπτουν ποικίλους τρόπους «σχετίζεσθαι». Μέσω της φιλίας τα παιδιά μαθαίνουν να εκδηλώνουν αλλά και να λαμβάνουν κοινωνικές συμπεριφορές, να υπακούν σε κανόνες αλλά και να θέτουν όρια, να αξιολογούν τις διαθέσιμες εναλλακτικές λύσεις και να αντιμετωπίζουν διλήμματα, να ηγούνται και να ακολουθούν. Βιώνουν θετικά και αρνητικά συναισθήματα, μαθαίνουν να χάνουν και να κερδίζουν, εξοικειώνονται με το τι είναι πρέπον, δίκαιο και τι όχι. Επίσης, έρχονται σε επαφή με την διαφορετικότητα και την ομοιότητα σε επίπεδο προσωπικότητας, συμπεριφοράς, απόψεων, ανακαλύπτουν τον εαυτό τους μέσω της σύγκρισης, της άμιλλας αλλά και του ανταγωνισμού. Μέσω της φιλίας εξελίσσεται το αίσθημα του ανήκειν και αυξάνεται η αυτοεκτίμηση. Η υποστήριξη και η παρηγοριά από τους φίλους είναι εξαιρετικά σημαντική σε δύσκολες καταστάσεις (π.χ. συνέπειες κατόπιν αταξίας, ζημιάς, ανυπακοής, παρορμητισμού, αδεξιότητας) και σε μεταβατικές περιόδους (π.χ. μετακόμιση, αλλαγή σχολείου, εφηβεία).

Περίπου τα 2/3 των παιδιών προσχολικής ηλικίας αναφέρουν κάποιους αγαπημένους φίλους, εκφράζοντας μεγαλύτερη συμπάθεια ή προτίμηση στο παιχνίδι τους, ενώ 9/10 έφηβους αναφέρουν αμοιβαία φιλία με έναν ή δύο «κολλητούς» φίλους και μερικούς καλούς φίλους. Η παρουσία φίλων σε μικρές ηλικίες αποτελεί θετικό «οιωνό» για την ύπαρξη φίλων και σε μεγαλύτερη ηλικία. Σε όλες τις ηλικίες η αμοιβαιότητα παραμένει σταθερός όρος στην περιγραφή της φιλίας, ενώ η ηλικία διαφοροποιεί την έννοια και την συμπεριφορά που παρατηρείται μεταξύ φίλων.

Σύμφωνα με μια πρόσφατη καναδική έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό «Journal of Developmental Psychology», η παρουσία ενός στενού φίλου κατά τη διάρκεια ενός αρνητικού συμβάντος έχει άμεση και καθοριστική επίδραση στην ψυχοσωματική λειτουργία του παιδιού. Παρατηρήθηκε ότι αν ένα παιδί δεχθεί μια επίπληξη από τον δάσκαλο ή εμπλακεί σε καυγά με συμμαθητή του ενώ είναι μόνος/μόνη, αυξάνονται σημαντικά τα επίπεδα της κορτιζόλης ενώ μειώνεται το αίσθημα της αυτοαξίας του.

Στη συγκεκριμένη έρευνα έλαβαν μέρος 55 αγόρια και 48 κορίτσια της πέμπτης και έκτης βαθμίδας του δημοτικού από σχολεία του Καναδά, στα οποία είχε ζητηθεί να καταγράφουν σε ημερολόγιο τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους για διάφορα περιστατικά που θα προέκυπταν σε διάστημα τεσσάρων ημερών, ενώ παράλληλα υπόκεινταν σε τακτικούς βιοχημικούς ελέγχους του σιέλου προκειμένου να παρατηρηθούν οι αυξομειώσεις στα επίπεδα της κορτιζόλης (η ορμόνη του στρες).

Παρόλο που προγενέστερες έρευνες είχαν επιβεβαιώσει τον προληπτικό ρόλο της παιδικής φιλίας στην διαχείριση και προσαρμογή σε αγχογόνες καταστάσεις στην ενήλικη ζωή, στην πραγματικότητα είναι η πρώτη έρευνα που παρουσιάζει τα άμεσα οφέλη που έχει η συμπαρουσία παιδικού φίλου στην αντιμετώπιση μιας δύσκολης κατάστασης.

Οι οργανικές και ψυχολογικές αντιδράσεις των παιδιών σε αρνητικά συμβάντα επηρεάζουν την μετέπειτα ενήλικη ζωή, καθώς η υπερβολική έκκριση κορτιζόλης δύναται να έχει επιπτώσεις στην λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος αλλά και στην οστική ανάπτυξη. Συχνές δόσεις αυξημένου άγχους μπορούν να επιβραδύνουν ακόμα και την φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού.

Η φιλία δεν είναι πολυτέλεια αλλά ανάγκη και προυπόθεση για μια υγιή ψυχολογική ανάπτυξη. Οι έρευνες αποδεικνύουν ότι τα παιδιά που έχουν φίλους έχουν καλύτερο αίσθημα «ευ ζην», υψηλότερη αυτοεκτίμηση και λιγότερες κοινωνικές δυσκολίες ως ενήλικες από τα παιδιά που δεν έχουν στενούς φίλους. Εν αντιθέσει, τα παιδιά που έχουν δυσκολία στη σύναψη φιλιών με συνομιλήκους αισθάνονται μοναξιά, γίνονται συχνότερα θύματα σχολικού εκφοβισμού, έχουν μεγαλύτερη σχολική δυσπροσαρμογή και είναι επιρρεπή σε αποκλίνουσες συμεπριφορές.