Διακοπή Καπνίσματος

Το κάπνισμα είναι η πιο κοσμική και η λιγότερο αναγνωρισμένη εξάρτηση, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της δημόσιας υγείας ενώ καμία άλλη μεμονωμένη αιτία δεν οδηγεί τόσο συχνά σε θάνατο. Περίπου κάθε τρίτος Ευρωπαίος καπνίζει ενώ η χώρα μας διακατέχει τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία (2005) περισσότερο από το 40% του ελληνικού πληθυσμού καπνίζει, με τα ηνία να τα κρατούν οι άνδρες ηλικίας 45-54 ετών και οι γυναίκες άνω των 75 ετών.

Το ξεκίνημα του καπνίσματος δύναται να είναι στενά συνδεδεμένο με κοινωνικές επιρροές (π.χ. η επίδραση των συνομηλίκων) καθώς και με ψυχολογικές μεταβλητές (π.χ. αυτό-αξία). Από τη στιγμή που το κάπνισμα θα ενσωματωθεί στην καθημερινότητα του ατόμου, συνδέεται σταδιακά όλο και περισσότερο με βιολογικές και ψυχολογικές ανάγκες και μετατρέπεται σε ουσιαστικό κομμάτι της ζωής του. Αυτό οφείλεται αφενός στα βραχυπρόθεσμα πλεονεκτήματα που προσφέρει η νικοτίνη, όπως η ελαχιστοποίηση του αρνητικού συναισθήματος (ντροπή , άγχος) και η μεγιστοποίηση των θετικών συναισθημάτων (χαρά, διέγερση) και η απροθυμία του ατόμου να τα στερηθεί. Επίσης, λόγω των μαζικών βλαβών του καπνίσματος που εμφανίζονται μακροπρόθεσμα στην ζωή του ατόμου ενισχύεται η πεποίθηση του «δεν πρόκειται να συμβεί σε μένα».

O Mark Twain είχε πει χαρακτηριστικά «Δεν είναι δύσκολο να κόψει κανείς το κάπνισμα. Το έχω κάνει πάνω από εκατό φορές!». Γιατί τελικά η διακοπή του καπνίσματος είναι τόσο δύσκολη υπόθεση;

Η αποφυγή των συμπτωμάτων στέρησης ενοχοποιείται για την αποτυχία των πρώτων προσπαθειών διακοπής του καπνίσματος, η καθεαυτή επιθυμητή επίδραση της νικοτίνης στον οργανισμό (μείωση της όρεξης, αυξημένη συγκέντρωση, συναίσθημα ευφορίας) αυξάνει την αναβλητικότητα, ενώ η προσμονή για τις συνέπειες της εξαρτημένης ενίσχυσης που σχετίζονται με το κάπνισμα ευθύνεται για τις υποτροπές κάτω από αγχογόνες συνθήκες. Συνεπώς, ο συνδυασμός των ψυχολογικών και βιολογικών παραγόντων δημιουργεί στον καπνιστή εξάρτηση.

Η διακοπή του καπνίσματος είναι μία μακρόχρονη διαδικασία που προχωράει μέσα από τρία κυρίως στάδια:

α) τη δέσμευση για αλλαγή και την επιλογή θεραπευτικών στόχων

β) το στάδιο της δράσης και

γ) τη συντήρηση της αλλαγής αυτής.

Από τη στιγμή που το άτομο θα έχει κάνει την αρχική δέσμευση με τη διαδικασία της αλλαγής, τότε προσφέρεται μια μεγάλη γκάμα θεραπευτικών επιλογών, ανάλογα με τον τομέα στον οποίο απευθύνονται, τη βιολογική ή την ψυχολογική εξάρτηση.

α) Μέθοδος «μια κι έξω»

β) Μέθοδοι υποβολής (π.χ. βελονισμός, ενεργειακά πεδία, ύπνωση)

γ) Φαρμακοθεραπεία με υποκατάσταση της νικοτίνης (τσίχλα, έμπλαστρο, σπρέι για τη μύτη, συσκευές εισπνοής νικοτίνης, υπογλώσσιο χάπι) ή χωρίς υποκατάσταση νικοτίνης (π.χ. βουπροπριόνη, φθίνουσα χρήση νικοτίνης)

δ) Ψυχολογική Θεραπεία (π.χ. Γνωσιακή Θεραπεία, Συμπεριφοριστική Θεραπεία)

ε) Βραχείες παρεμβάσεις από γενικούς γιατρούς στην πρωτοβάθμια φροντίδα και στις νοσοκομειακές μονάδες.

Η διεθνής βιβλιογραφία υποστηρίζει ότι ο συνδυασμός της ψυχολογικής θεραπείας, η οποία επικεντρώνεται στην διακοπή των συμπεριφορών εξάρτησης, με τη μέθοδο της υποκατάστασης της νικοτίνης, όπου διευκολύνει τον μηχανισμό της εξάρτησης, παρουσιάζει ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά αποτελέσματα στην αποχή του καπνίσματος.